Suizidioaren inguruan hedabideek jarrera arduratsu eta sentibera bat hartzearen garrantzia azpimarratu du Gabriel Gonzalez Ortizek

Suizidioaren aurkako prebentzio eragile gisa hedabideek izan dezaketen eragina aztertu du kazetariak UPV/EHUren Uda Ikastaroan

Ekainaren 21ean, Gabriel Gonzalez Ortiz Diario de Navarra-ko kazetaria eta Nafarroako Gobernuko Jokabide Suiziden Prebentziorako Erakunde arteko Batzordeko kidea Donostiako Miramar jauregian izan zen. Bere hitzaldian, komunikabideek suizidioaren prebentzioan eragile aktibo gisa bete dezaketen ezinbesteko papera jorratu zuen, kaltetuen bizitza pribatua errespetatzearen garrantzia nabarmenduz.

2014an idatzi zenuen lehen aldiz suizidioaz, nolakoa izan zen gaiarekin izan zenuen lehen kontaktu hori, eta nola sentitu zinen?

Errespetu handia ematen duen gaia da, gai konplexua eta delikatua baita. Nik 15 urte baino gehiago neramatzan egunkarian Nafarroako Gobernuaren jokabide suizidak prebenitzeko erakunde arteko batzordeko kide izan nahi nuen jakiteko nirekin harremanetan jarri zirenean. Lehenik eta behin, gai honi buruz ideiarik ere ez nuela aitortu nien. Ez zait nire familia eremuan, zuzenean, tokatu, eta egunkarian egiten genuena fakultatean esaten zigutena zen: “ez da suizidioaz hitz egin behar, kutsatze efektua eragin dezakeelako”, baina gustura lagunduko nuela esan nien.

Niri lehenengo atentzioa zifrek eman zidaten, ikaragarriak baitira. Nik ez nekien tragedia zenbaterainokoa zen. Atentzioa eman zidan bigarren gauza zen aditu guztiek komunikabideei gai horri buruz hitz egiteko eskatzen zigutela. Orduan hasi nintzen gaiaz pixka bat interesatzen eta Osasunaren Mundu Erakundeak hedabideek suizidioari buruz hitz egiteko moduari buruz garatutako jarraibideak kontsultatu nituen arduraz egiteko eta gonbidapen-efekturik ez sortzeko.

Momentu horretan egin nuena izan zen formatzen hasi, entzuten hasi, galdetu, irakurri eta abar. 10 urte daramatzat gaian sartuta, baina sartzen zaren bakoitzean konturatzen zara ez dakizula ezer, konplexutasun handiko gaia delako.

Zergatik uste duzu suizidioak tabu izaten jarraitzen duela XXI. mendean?

Gizarteak oraindik ez du ulertzen norbaitek bere buruari bizia kendu nahi izatea. Ideia bat egin dezagun, 1983ra arte bere buruaz beste egiten zuten pertsonak ezin ziren hilerri batean lurperatu. Komunikabideetan gai honi buruz gero eta gehiago hitz egiten den arren, tabua oso errotuta daukagu duela hamarkada batzuetatik. Sare sozialetan ere asko hitz egiten da, batzuetan modu arduratsuan eta beste batzuetan modu arriskutsuan, baina asko kostatzen da mendeetan isilduta egon den errealitate baten tabua, estigma eta mito faltsuekin amaitzea, baina nik uste dut aldaketaren momentuan gaudela.

Ni hasi nintzenean tabu gehiago zegoen. Hasieran indarkeria matxistaren edo trafikoaren alorrean funtzionatzen zuten estrategia informatiboak suizidioa tratatzerako orduan baliatzeko ideiak bururatu zitzaizkidan eta niretzat egiten ari nintzen lan hura liburu bat bilakatu zen azkenean. Liburua argitaratu nuenean nabaritu nuen bai jende askori beldur handia sortzen ziola gai horrek.

Zein faktore hartu behar dira kontuan suizidio bat albiste den ala ez erabakitzerakoan?

Hedabideok suizidioaz hitz egin behar dugu, baina, batez ere, suizidioaren fenomeno orokorraz. Zifrez hitz egin behar dugu, adituei, saio batetik bizirik atera direnei ahotsa eman, alarma seinaleak, arrisku faktoreak zabaldu eta sistemaren gabeziak salatu. Kazetaritza informatiboagoa egin behar dugu, errealitatea zabalduz, herritarrak sentsibilizatuz, kontzientziatuz.

Kasu zehatzei dagokienez, askoz ere tentu handiagoz jokatu behar dugu. Suizidioen %99k ez lukete albiste izan behar, pertsona pribatu baten esfera inbaditzen dugulako. Jurisprudentzia eta estilo-liburuak kontsultatu ondoren, ikusten da osagai publiko bat izatea eskatzen dela komunikabideok suizidio jakin bat zabaldu ahal izateko. Niri 3 mota baino ez zaizkit bururatzen: pertsona ezaguna denean, suizidio horrekin lotzen diren kausak arazo sozial bat direnean, hala nola etxegabetzea, bullying-a, indarkeria matxista, edo esfera publikoan gertatzen denean. Hiru kasu horietan uste dut komunikabideok suizidio jakin bat albiste bihur dezakegula. Baina, hala ere, ñabardura askorekin egin behar da, eta ñabardura horiek betetzen ez baditugu hobe da ez hitz egitea.

Nola oreka dezakete komunikabideek informatzeko beharra eta kalterik ez eragiteko erantzukizuna?

Horrekin, osasunaren mundu erakundeak duela 20 urte ezarri zituen ñabardurez ari naiz. Hobetuz joan dira, baina egin behar duguna da oso kontuan hartu suizidioaren ondorioz maite dugun pertsona bat galdu duten pertsonen mina. Oso presente izan behar dugu, eta oso kazetaritza enpatikoa egin. Kasu zehatz bati heltzen diogunean, xehetasunak minimora murriztu behar ditugu. Frogatuta dago komunikabideok metodo bat eraginkorra izan dela zabaltzen dugunean gonbidapen-efektua eragin dezakegula; horregatik, ez ditugu kausak sinplifikatu behar.

Suizidioa kausa anitzeko fenomenoa da. Ez dago kausarik bere kabuz eta zuzenean suizidio bat azaltzen duenik. Beraz, ez dugu suizidio bat arazo jakin batzuen aurrean irtenbide gisa aurkeztu behar. Adituei bozgorailua eman behar diegu, eta laguntza eskatzeko lekuak zabaldu; horrela, tabua, estigma eta mito faltsuak desagerrarazten lagun dezakegu. Argitalpenak suizidioz maite den norbait galdu duten familietan edo inguruetan izan dezakeen eragina minimizatu behar da.

Zer ikas dezakete hedabide tradizionalek plataforma sozialek gai horri heltzen dioten moduari buruz?

Komunikabideak ere sare sozialen parte gara, eragile bat gehiago bezala, baina erantzukizun handiagoa dugu. Fakultatean zerbaitegatik pasa ditugu 4 urte, zerbaitegatik eman zaigu deontologia eta etika bezalako gai jakin batzuetan formakuntza. Beraz, sare sozialetan gure jarrerak bestelakoa izan behar du. Beste edozein erabiltzaileri baino gehiago eskatzen zaio. Sare sozialetan eduki arriskutsuak ezin dira barneratu, arrunki esaten den bezala, zelaiari ateak jartzea da. Komunikabide tradizionalek plataforma horiek erabil ditzakegu mezuak sustatzeko, adituen bozgorailu handiagoa lortzeko eta eduki prebentibo eta arduratsuak zabaltzeko.

Sare sozialek eragin positiboen osagai biderkatzaile oso handia dute, eta horiek indartu behar ditugu, jasaten dituzten arriskuak minimizatzeko; izan ere, ez da ahaztu behar sare sozialak direla gazteen informazio-iturri nagusietakoak, beraz, plataforma horiek gazteriarengana iristeko baliatu behar ditugu komunikabideok.