Kosmoseko beste leku batzuetan bizitza aurkitzen badugu, esan nahiko luke biologia sortzen dela kimika nahiko konplexua denean

 Estralurtarrek gizateria suntsi lezakete? "Zientzia fikzioaren proposamenak interesgarriak izan arren, ez dakigu estralurtarrik badagoen". Hala ere, "Kosmosean bizi motaren bat egon daitekeen leku asko detektatu dira: kimikak biologia sortzeko baldintzak betetzen dituzten eta gure planetaren antzeko mikroorganismoak dituzten planetak edo sateliteak, edo, agian, eukariotoak (nukleodun zelulak), konplexu samar eta adimentsuak."

Hori guztia Carlos Brionesek esan zuen, CSICeko ikertzailea Astrobiologia Zentroan (CSICeko eta INTAko zentro mistoa, NASAko Astrobiologia Programari lotua) eta hainbat libururen egilea denak. Bere azken obrak, orain dela gutxikoak, “¿Estamos Solos? En busca de otras vidas en el Cosmos” (Ed. Crítica, 2020) izena du. Brionesek “La ciencia de los jinetes del Apocalipsis: una aproximación científica a los riesgos existenciales de la Humanidad” Uda Ikastaroan parte hartu zuen.

Bizitza adimendunera iristeko Lurrean eboluzio etapa asko behar izan dira, eta berak zioenez "ez dago ebidentziarik, eboluzio biologikoak, beti zoriaren eta beharraren artean dagoenak, unibertsoko beste edozein puntutan gure antzekoaren bezalako zerbait sortu dezakeenik. Beste bizitza mikrobiano batzuen ebidentziarik ere ez dago, baina gertatzea askoz errezagoa litzateke".

Carlos Brionesek zioenez, Eguzki Sistemaren barruan zenbait lekutan bizia sor zitekeen. Marteko lurpearen kasua litzateke: "Atmosferarik ia ez duen eta ozono geruzarik ez duen planeta bat da, eta bere basamortuzko gainazal hotzean Eguzkitik datorren erradiazioak eragin handia du. Hala ere, planeta gorria bizigarria eta Lurraren oso antzekoa izan zen duela 3.800 milioi urte inguru, bizitza hemen sortzen ari zenean. Beraz, biologia Marten ere sortu bazen, agian gaur egun identifika ditzakegun sinadurak utzi dizkigu, edo agian oraindik lurpeko gatza duen uretan garatzen jarraituko du". Gainera, Eguzki Sistemaren barruan beste toki batzuk ere badaude, balizko bizitzarako oso interesgarriak direnak, Jupiterren Europa satelitea edo Saturnoren Entzelado eta Titan kasu. "Izotz azalaren azpian ur likidozko ozeanoak dituzten satelite horietan izaki bizidunak egon daitezke gaur egun. Baina ez dakigu". Izan ere, Brionesen esanetan, "gaur egun zientzialariok ez dugu Lurretik kanpo bizia dagoela ziurtatzen duen frogarik.  Bizia sortzeko aukerak dituzten tokiak aipatzen ditugu, baina ez dago frogarik".

Bizitza motaren bat aurkituz gero, mikrobianoa izango litzateke probableena, eta hau lurtarraren antzekoa edo oso ezberdina izan liteke. Aurkituko bagenu, edonola ere, "galdera garrantzitsu bati erantzun ahalko genioke: bizia sortzea oso zaila al da (eta Lurrean kasualitatez sortu zen) edo kimika nahiko konplexua denean sortzen da?. Gainera, Eguzki Sisteman aurkituko bagenu, baliteke gure inguru kosmikotik kanpo beste bizitza batzuk egotea, kosmosean dauden triloietako beste izar batzuen inguruan".

Bizia sortzeko eta mantentzeko hiru osagai behar dira: ura, molekula organikoak eta energia-iturri bat. Mikrobioen bizitza puntu urdin zurbil honetatik kanpo aurkituko bagenu, aztertzen hasiko ginateke, gurearen oso desberdina den ikusiko genuke, eta biokimika berdina edo desberdina duen. Badakigu, zientzian, erantzuna lortzen duzunean galdera berriak sortzen direla beti". Eta CSICeko ikerlariak honakoa gaineratu zuen: "Bizimodu estralurtar bat hautemango bagenu, geure buruari galdetuko genioke zenbateraino den gurearen antzekoa eta biokimika arrunta al den (adibidez, proteinak edo DNA dituen)". Ikusiko al genituzke bakarrik? "Zientzialariok aztertu eta ahal dugun guztia ikasten saiatuko ginateke, baina agian beste batzuek erabili eta ustiatu egin nahiko lituzkete. Horrela, datozen hamarkadetan, zientzialariok Eguzki Sistemako beste gorputz batzuentzat proposatzen dugun esplorazioa eta meatzaritzaren edo turismoaren esparruko norbaitek egin nahi duen esplotazioa gatazkan sar litezke".

Astrobiologiaren alorrean ohikoa den bezala, Carlos Brionesek Lurreko bizitza aztertzen jarraitzen du, hortik kanpokoa nolakoa izan daitekeen ikasteko. Esan zuenez, "Molekula biologikoak (bereziki, azido erribonukleikoa edo RNA, ADNaren antzekoa, baina ikuspegi funtzionaletik aldakorragoa dena), birusak eta mikroorganismo extremofiloak ikertzen ditut, lurretik kanpo zer aurki genezakeen erakusten digutenak.”

"Gero eta hobeto ezagutzen dugu (oraindik puzzlea osatzeko pieza asko falta diren arren) nola sortu ziren lehen molekulak, lehen bakterioak, zelula eukariotoak, organismo zelulanitzak eta, horien barruan, animaliak, primateak, gizakiak... osatzen dugun biodibertsitateak inguratuta. Mendeetako ikerketaren ondoren, badakigu gure espeziea ez dela eboluzioaren gailurra, benetan ez delako existitzen 'piramidearen gailurra', baizik eta bizitzaren zuhaitzaren beste adar bat. Ezin dugu ahaztu. Gure ohiko antropozentrismoarekin, eboluzio 'perfektuenaren' moduan ikusten dugu geure burua, beste izaki bizidun batzuek beste ingurune batzuetan arrakasta lortu duten beste egokitzapen batzuk dituztenean. Hori bai, gure leinuan, mundua eraldatzeko, olerkiak idazteko edo espaziontziak eraikitzeko aukera ematen digun organo bat garatu da: garuna".

Gizakiok eboluzionatzen jarraitzen dugu, baina ez dakigu norantz, hori ingurumena aldatzen doan moduaren araberakoa izango baita. "Eboluzioa oso motela da (salbuespenak badaude ere, hala nola RNAren genoma duten birusak eta gaur egungo pandemia horren adibide ona da); beraz, animalietan edo landareetan aldaketak denbora asko igaro ondoren ikus daitezke. Baina bizitzak eboluzioa dakar eta espezie bat bera ere ez da "genetikoki geldirik geratzen", denboran zehar aldatu gabe". 

Brionesen ustez, Marten kolonia zientifiko edo meatzari egonkorrak ezarriz gero, gure espeziearen eboluzioa bizkortu liteke: "Ehunka mila edo milioi urte barru, 'Martetar' horiek eta lurtarrak oso desberdinak izango lirateke."

Ezinezkoa da gizateria bere osotasunean beste planeta batera joatea etorkizunean. Ez du zentzurik, ez zientifikoki, ez soziologikoki. Hau da, ez dago "B planetarik" emigratzeko. Beraz, Kosmosa aztertzen dugunean iristen zaigun lehen mezua da puntu zurbil urdin hau zaindu behar dugula, gure etxea delako eta izaten jarraituko duelako."

Eboluzioa, oso motela izan arren, gure planetako ingurugiroaren aldaketei erantzungo die.  Hala, "Gizakiok sortzen ari garen klima-aldaketaren ondorioz tenperaturak gora egiten jarraitzen badu, egokitzapen berriak izango ditugu, bai guk, bai gainerako espezieek." Bizitzak, bere horretan, bizirik iraun du ingurumen-krisi eta iraungitze masibo askoren ondoren. Adibidez, zelula anitzeko izakien biodibertsitatea asko murriztu zen duela 65 milioi urte dinosauroekin amaitu zen meteoritoarekin, baina horri esker ugaztunok nitxo ekologiko berriak okupatu genituen eta haien adar ugarietako batetik gizakiak sortu ginen. "

"Bizitzaren moldagarritasunak ez du mugarik. Ura, molekula organikoak eta energia baldin badaude, bizitzak nola biziraun asmatuko du".

Meteorito erraldoi berri batek, bizitza mota askorekin amai lezake, baita gizakiekin ere, baina, ziur asko, hau ez litzateke lurreko bizitzarentzat, bere osotasunean, apokalipsia izango. "Gure espeziea desagertzeak (hau lehenago edo geroago gertatuko da, espezie guztiekin gertatzen den bezala) ez du esan nahi bizitza amaitzen denik, ezta gutxiago ere. Gure bizitza bukatuko da bakarrik".

Hipotetikoki, bizirik dirauen espezietatik beste izaki adimendun mota batzuk sor litezke. "Ez dakigu", baina Carlos Brionesek behin eta berriz esaten zuen gizakiok "espezie moduan 'handiusteak' garela. Gure burua erdigunetzat hartzen dugu, hautatutako espezietzat, egungo biodibertsitatea sortu duen zuhaitz ebolutibo zoragarri horren adar bat besterik ez garenean. Babestu eta errespetatu behar dugu bizimoduen aniztasuna".

Brionesek asko miresten duen Carl Sagan handiaren esaldia gogoratu zuen, "unibertsoa mugagabea da, eta, beraz, tokiren batean bizitza estralurtarra izateko aukerak oso altuak dira. Ez dugu horretarako ebidentziarik, baina prest egon behar dugu, agian egunen batean topatu egingo ditugulako".

Unibertso behagarrian egon daitezkeen planeta kopurua bat zenbakiarekin hasten da, eta hogeita bi zerok jarraitzen dute. 1022. Eta amildegi horretara hurbiltzen hasi gara: "1995ean Eguzki Sistematik kanpo lehen planeta detektatu zenetik, 4.400 planeta gehiago bereizi dira. Gutxienez 50ek baldintzak dituzte nolabaiteko bizitza sortu ahal izateko. Gero eta gehiago dakigu gure planetako bizitzaren jatorriari buruz, eta horrek beste batzuengan nola has daitekeen pentsatzen lagun diezaguke".

Carlos Brionesek, halaber, espaziora bidali ditugun mezuak aipatzen zituen, norbaitek aurkitzeko itxaropenarekin, 1974an Areciboko behatokitik bidalitako irrati-uhinetan kodifikatutako seinalea edo 1977an jaurtitako Voyager zundak zeramatzan irudi eta soinudun urrezko diskoak barne. Eta gogorarazten digu "erradiazio elektromagnetiko gisa irits dakigukeen edozein mezu entzuten jarraitzen dugula. Prest egon behar dugu egunen batean gurekin komunikatzea erabakitzen badute".