María José Sanz: “COP28ari buruzko nire balorazioa edalontzia erdi beteta dagoela da”
BC3 ikerketa zentroko zuzendari zientifikoak azaldu duenez, bertan onartutako testuak interes ezberdinen arteko oreka lortu zuen. Bere iritziz, egungo testuinguru geopolitikoa izan arren, alde anitzeko klima politika aurrera doa, poliki-poliki bada ere.
2023ko abenduan, COP28 izeneko Klima Aldaketarako Nazio Batuen Esparru Konbentzioaren Alderdien 28. Konferentzia egin zen Dubain. Donostia Sustainability Forumak gailur horren emaitza aztertu zuen, eta horretarako María José Sanz, BC3 klima-aldaketari buruzko ikerketa-zentroko zuzendari zientifikoa, gonbidatu zuen.
María José Sanz biologian doktorea da eta atmosferaren kutsaduran eta honek landareetan duen eraginean aditua. Eskarmentu handia du ikerketan (berriki IPCCko berotegi-efektuko gasen emisioei buruzko bulegoko kide izateko hautatua izan da), eta oso ongi ezagutzen ditu klima-aldaketaren nazioarteko negoziazioak eta arazo horren alderdi politiko eta soziala.
“COP28ari buruzko nire ebaluazioa basoa erdi beteta dagoela da”, zioen gogoeta gisa. “Trantsizioak hasi dira” dio Sanzek, “baina abiadura bizkortu beharra dugu".
Sanz COPak zer diren azalduz eta klimari buruzko negoziazioen ibilbide historiko bat eginez hasi zen. 1992an Rio de Janeiron izandako Lurraren Gailurra aipatu zuen lehenik, non klima-aldaketari, biodibertsitateari eta desertifikazioari buruzko hiru konbentzioak onartu ziren. Ondoren, Kiotoko Protokoloaren nondik norakoak aztertu zituen eta Kopenhagen 2009an izandako porrota ere aipatu zuen. Akordio batera iristen saiatu ziren arren, azkenean, Parisen gauzatu zen 2015ean.
Nazioarteko akordioek “ondorio legalak dituzte”, azpimarratu zuen Sanzek, baina lehenik eta behin “Europako legerietara edo, hala badagokio, hori berresten duen herrialde bakoitzera eraman behar da”.
COP28aren testuingurua Ukrainako eta Gazako gerrek, ondoriozko energia-krisiak eta klima-krisiak markatu dute. Sanzek azaldu duenez, energia-krisiak bi eratara eboluzionatu dezake: “Edo ez dugu ezer egiten, dauzkagun energiekin energia-segurtasuna mantentzen saiatzen ari garelako edo energia berriztagarrietarako trantsizioa bultzatzen dugu”.
“Gainera, aurreko COPean galerei eta kalteei buruzko eztabaida hasi zen”, gogora ekarri du Sanzek. “Garatze-bidean dauden zenbait herrialdek kalte handiak dituzte dagoeneko, eta herrialde horiek ordaindu egingo zitzaiela uste zuten, beraiek kalte horien eragile ez zirelako. Galeren eta kalteen gaiak indarra hartu du azken urteotan. Madrid-Txileko COP25 delakoan, Santiagoko Sarea sortu zen, lan teknikoko sare bat, eta iaz, Sharm el Sheikhen (Egipto) COP27 delakoan, funts espezifiko bat sortzea erabaki zen. COP28aren lehen egunean, funts hori gauzatzeko prozedura onartzeaz gain, lehendakariak berak 100 milioi dolarreko ekarpena iragarri zuen. “Hau ez zen inoiz gertatu” dio Sanzek. Erabaki horiek “beti amaieran hartzen dira”. Gainerako herrialdeek eredu horri jarraitu zuten, eta bi egunetan 700 milioi izatera iritsi ziren. Cop28aren arrakastetako bat izan da.
Egokitzapenaren konbentzioa
Sanzek dioenez, aipaturikoa egokitzapenaren COP gisa izenda daiteke, “egokitzapena eta arintzea maila berean jartzen dira, klima-aldaketaren eraginak dagoeneko hemen baitaude”. Egokitze-helburu orokorra onartu ondoren bi urteko epea eman zen egokitzapena neurtzeko adierazleek zein izan behar duten zehazteko.
Arintzeari dagokionez, gai garrantzitsu bat karbonoaren merkatua da, hau malgutasun-elementu gisa proposatu zen Kyoton. Gutxien aurreratu den COP28ko puntuetako bat da. Eta, jakina, erregai fosilen etorkizuna gai sentikorra da. Sanzek azaldu du COP28 proiektuan aurrerapen batzuk egin direla. “Ez da esperoko genukeena, baina onartutako testua urrats txiki bat da”. Erabakiak erregai fosilen pixkanakako murrizketa jasotzen du (transition away from fossil fuels), erregai horien erabilera ezabatzeko beharrari buruzko hizkuntza sendoago baten ordez (phase out terminoa, esaterako).“
Beste gai garrantzitsu bat klima helburuak nola finantzatuko diren izan da, nahiz eta gai hau garatze bidean den. Finantzazio-helburu global berri bati buruzko eztabaida joan den urtean hasi zen, eta datorren urtean COP29aren baitan onartu ahal izango dela espero da.
Bidezko energia-trantsizioaren garapenarekin zerikusia duten gaiak ere landu ziren, trantsizioak gaitasun ekonomiko txikiagoa duten edo gizartean abantaila gutxiago dituzten horiengan eragin negatiborik izan ez dezan.
“Eta paradigma-multzo honetan, lehen balantze orokorra dugu, aurrera egiten ari garen ala ez erabakitzeko lehen talde-ahalegina”, azaldu du Sanzek. “Lehendakaritza hasiera batean horrelako herrialde batek COP batean izan zezakeela uste zena baino maila askoz neutralagoan kokatzen da. Mesfidantza handia zegoen”.
Hala ere, kontuan hartu behar da datorren urteko hitzarmena ere petrolioa ekoizten duen herrialde batean egingo dela. Bakunen izango da, Azerbaijanen.
