Gastronomia jasangarria: gizartea eraldatzeko beharrezko osagaia
Jakina denez, elikagai-sistema bera da Garapen Iraunkorreko Helburuetan (GJH) aurreikusitako erronka handienetako bat. Iraunkortasuna, gaur modan dagoen hitza, errezeta gastronomikoetara ere iritsi da; eta geratzeko etorri da. Alde horretatik, “Planetako Osasunaren Dieta” ikastaroko hizlariek hainbat alderdi, proiektu eta ideia azaldu dituzte XXI. mendeko dieta ulertzeko. Eman diguten gakoetako bat da dieta pertsonalizatua izango dugula, gure kode genetikoaren arabera egindako menua. Hau da, elikadura pertsonalizatua.
Miguel Ángel Martínez Nafarroako Unibertsitateko Osasun Publikoko katedradunak argi utzi digu “zientziaz eta kontzientziaz jatea ezinbestekoa dela garai hauetan, denok indartsu eutsi behar diogunean”. Horrez gain, esan du oso garrantzitsua dela elikadura-ohitura onak izatea eta zenbait konpainiak, denak ez, manipulatzeko erabiltzen dituzten gezurrak detektatzen ikastea. Bere hitzaldian, dieta mediterraneoaren eta obesitatearen garrantziaz ere hitz egiten du. Dieta mediterraneoari esker, garaiz aurreko hilkortasun-murrizketak ikusi dituzte, eta diabetesaren beherakada atzeman dute. Dieta horren defendatzaile leiala da, eta dio dieta mediterraneoak bizitza gehitzen diela urte eta urteei. Laburbilduz, bizi-kalitatea gehitzen du.
Patrick Riga Neiker-Tecnaliako ikertzaileak “Aldaera tradizionalak eta jasangarritasuna” gaiari buruz hitz egin digu. Horri dagokionez, Jack barietateko tomateari buruz egin zuten kalitate-entsegua aipatu du. Euskal Herrian, ekoizle gehienek barietate hori aukeratu dute, produktibitatea eta erabiltzeko erraztasuna direla medio. Bere hitzaldian, beste lurraldeetan egin dituzten beste entsegu batzuk aipatzen ditu: babarrunak eta arroza. Amaitzeko, eta ondorio gisa, aldaera tradizionalak/lokalak/zaharrak funtsezkoak direla planetaren osasunerako eta gizakiaren biziraupenerako azpimarratzen du.
Amaia Arranz tolosar arkeobotanikoak “Landare-biodibertsitatea eta Paleodieta” gaiari buruzko aurkezpenean azpimarratzen du garrantzitsua dela iraganean arakatzea, XXI. mendean nora joan nahi dugun jakiteko. Bidaia historiko txiki bat egiten duen bitartean (paleolitoa, neolitoa, brontze aroa, aro modernoa eta gaurkotasuna), historian zehar dietan gertatu diren aldaketak nabarmentzen ditu, eta arkeobotanikak egin dezakeen ekarpena azpimarratzen du. Janari karbonizatuari esker, iraganean egiten zituzten sukaldaritzako praktikak azter daitezke. Gaur egun, Basamortu Beltzean (Jordania) aurkitutako ogi plano karbonizatua aztertzen ari dira. Iraganeko ikuspuntua partekatu ostean, galdera bat luzatzen dio jendeari: “Nola egin nahi dugu?”.
Hizlari gazteek, ondoren aipatuko diren, proiektu eta bizipen hauek partekatu dituzte gurekin: Sankofa Project, Ghanan, kakao-txokolateari buruzkoa; Gustu jatetxea (Bolivia), adibide ona; eta intsektu-haztegiak. Azken hori elikagai berrien arloari erantzuten dion startup bat da: intsektuen kontsumoa proteina-iturri alternatibo gisa, hau da, intsektuen proteinetan oinarritutako produktuak garatzea.
Azkenik, Daniel Innerarity UPV/EHUko Filosofia Politikoko katedradunak, Sasha Correa kazetariak egindako elkarrizketan, “iraunkortasun” terminoa gai kulturala dela egiaztatu digu, hitzak berak limitera iritsi dela helarazten du. Jasangarritasuna bazkaltzeko moduetara estrapolatuz, esaten du “jatean dena erabakitzen dugula”, hau da, “benetan politika egiten dugu erosketa-orgarekin”. Denda-mota batera edo beste batera joate hutsarekin, “dena diseinatzen ari gara, gizartea egiten ari gara”. Filosofiako katedradunak, elkarrizketan zehar, eserita eta komunitatean jatearen garrantzia azpimarratzen du. Aztertu nola egiten dugun jateko ekintza. Askotan, presaka jaten dugu, bakarrik, eta lasai bazkaltzera eseri gabe. Haren hitzetan janaria gertaera soziala da eta izan behar du. Azken finean, gizakiak komunitatean jan behar du, jateko modu egokiena taldean da.
