Eñaut Izagirre : “Uste baino gertuago daukagu glaziarren eragina”
Hitzaldi-elkarrizketa honetan, mendiko glaziarren garrantzia aztertu zuen, bereziki klima-aldaketaren adierazle sentikor gisa duten papera azpimarratuz. 2025a, gainera, Glaziarren Babeserako Nazioarteko Urtea izatea izendatu du Nazio Batuen Erakundeak eta, hori dela eta, Eñaut Izagirrek nazioez haratago doan bidaia kolektibo bat proposatu zien entzuleei: Patagonia eta Alaskako izotz-eremu handietatik Pirinioetako azken glaziar txikienetaraino.
Eñaut Izagirre Estibaritz Elgoibarren jaioa da. Geografia ikasi zuen Euskal Herriko Unibertsitatean UPV/EHU, eta handik gutxira Patagonia txiletarrera joan zen, glaziologian espezializatutako zientzia antartikoei buruzko master bat egitera Magallaneseko Unibertsitatean. Han sortu zuen “Incognita patagonia” proiektua. National Geographic erakundearen beka baten laguntzarekin, zientzia eta esplorazioa batu zituen proiektu hartan, eta geroztik beti egon da lotuta alpinismora, bi alderdi horietatik.
Doktoretza egiten ari da UPV/EHUko Geografia Sailean, Suaren Lurraldeko Darwin mendikateko glaziarren bilakaera ikertzeko helburuz, eta ikertzaile gonbidatua da Basque Centre for Climate Change (BC3) ikerketa-zentroan. Gaur egun, Pirinioetako Ekologia Institutuan (IPE-CSIC) ari da lanean, CryoPyr ikertaldearen barruan.
Nazio Batuen Erakundearen bi data gogoraraziz hasi zuen hitzaldia Izagirrek. Hain zuzen ere, 2025a Glaziarren Babeserako Nazioarteko Urtea izendatu du NBEk, eta martxoaren 21a Glaziararen Nazioarteko Eguna izango da, aurrerantzean ere hala izango da. Bi izendapen horien bidez, jendea glaziarren garrantziaz jabetzea bilatzen du NBEk, eta horrekin batera, Lurraren kriosferan gertatzen ari diren aldaketek ekonomian, gizartean eta ingurumenean dituzten ondorioez ohartaraztea. Zientziaren ikuspegitik, berriz, arloari dagozkion jardunbide eta ezagutza onenak partekatzea da xedea, eta glaziarren desizozte azeleratuarekin eta haren ondorioekin erlazionatutako alderdiak lantzea.
Izagirre buru-belarri ari da horretan, eta horren adibidea izan da DSFen eskainitako saioa. Hitzaldian hiru galderari erantzun zien: nondik gatoz (zer bilakaera izan duten glaziarrek), non gaude (zein den oraingo egoera), eta nora goaz (etorkizuneko iragarpenak).
Dena dela, ekitaldian ez zen ikuspegi zientifikora mugatu; bere bizipenen berri ere eman zuen, bere ibilbidea erabat lotuta baitago glaziarrei. Hala, aitortu zuen glaziarren gainbeheraren lekuko zuzena izaten ari dela, eta, beste mendizale askori bezala, tristura sartzen zaiola Pirinioetako glaziarrak desagertzen ari direla ikusita.
Kriosfera: Lurreko esfera hotza
Azalpen zientifikoak ematen hasteko, kriosfera zer den azaldu zuen: “Hitzak berak esaten du. Krios grezieratik edo grekotik datorren hitza da; hotza esan nahi du. Hortaz, kriosfera Lurreko esfera hotza edo izoztua izango litzateke. Gaur egun, gure planetan, lurrazalean zein ozeanoen gainean ura egoera solidoan dagoen eremuak hartuko lituzke: zehazki, poloetan dauzkagun izotz kontinentalak, goi mendian dauzkagun glaziarrak, itsasoko izotza eta permafrosta edo lurzoru izoztua. Eta kasu askotan ahazten zaigun beste elementu bat ere bada kriosferaren parte: elurra. Kontuan izan elurrak zein eragin dauzkan gure balantze hidrikoetan eta baita gure planetan bertan”.
Kriosfera “planetaren hozkailua” dela baieztatu zuen, eta albedoak zuen garrantzia ekarri zuen gogora: “Pentsa udan zer eragin daukan arroparen koloreak; freskoago egongo zara zuriz jantzita, beltzez baino. Zergatik? Beltzak edo ilunak izpiak xurgatzen dituelako; eta gauza bera egiten dute asfaltoak edo basoek edo ozeanoek. Horregatik, kriosfera planetaren sistema klimatikoaren osagai nagusietakotzat dugu gaur egun. Eta bai politikoek bai publiko orokorrak jakin behar dute uste baino gertuago daukagula glaziarren eragina, bai gizartean, bai ekonomian eta, baita, noski, ingurumenean ere”.
Glaziarren bilakaera
Kriosferaren barruan, izotz kontinentalak aipatu zituen aurrena, bereziki, poloetakoa eta Groenlandia, eta segidan heldu zien glaziarrei. Irudiz lagunduta, glaziarren funtsezko hainbat alderdi azpimarratu zituen: ur gezaren erreserba nagusiak eta ibai-emarien erregulatzaileak; itsas mailaren igoeraren erantzuleak; klima-aldaketaren adierazle sentikorrak (gaur egun); planetaren historiaren artxibo naturalak (iraganean); balio naturalaren eta ondare kulturalaren jabe; goi-mendiko biodibertsitatearen eta hezeguneen eragile; arrisku naturalen jatorri…
Izagirrek ondo ezagutzen ditu Patagoniako eta Pirinioetako glaziarrak. Bien arteko diferentzia batzuk erakutsi ondoren, Pirinioetara eraman zituen ikus-entzuleak.
Azaldu zuenez, Europan hegoaldeen dagoen glaziar-multzorik handiena osatzen dute, eta Izotz Aro Txikian izan zuten beren maximoa. 1850etik, baina, azalera eta lodiera galtzen ari dira. Europako hegoaldean egonik, Pirinioetako glaziarrak oso sentiberak dira kondizio klimatikoen aldaketekiko; hortaz, garrantzi handia dute klima-aldaketaren geoadierazle gisa. Alde horretatik, esanguratsua da galera azeleratu izana azkenaldian.
Ez zuen ezkutatu egoeraren larritasuna: “Izotz Aro Txikitik, urtetik urtera, mehetzen eta azalera galtzen joan dira. Berotze globalaren ondorioz, fenomeno hori azkartzen joan da, eta egin ditugun ikerketetan ikusi dugu 2022ko bero-boladek eta 2023ko tenperatura altu jarraituek izugarrizko kolpea eman ziela glaziarrei. Ordura arte, urte batetik bestera, metro bat mehetzen ziren; bi uda horietan, ordea, hiru metro. Orain, egon daitezkeen punturik gorenenean daude, ezin dute gorago egon. Horregatik, ziur gaude desagertzera doazela, eta lehengo ereduek iragartzen zuten baino askoz ere lehenago, gainera”.
Kontzientziazioa
Ondorio gisa, glaziarren bilakaerak klima-larrialdiaren neurriaz jabetzeko balioko zuelako itxaropena azaldu zuen, eta guztiz desagertu baino lehen glaziarren edertasunaz gozatzera animatu zituen entzuleak. Gonbidapen bat ere egin zuen: “Glaziarrak agurtzen” dokumentala ikustea. Izagirrek berak zuzendu du dokumentala, lau zati ditu (Aneto, Infiernos, Perdido eta Vignemale), eta Primeran plataforman dago ikusgai.
Hitzaldia amaitutakoan, entzuleek ez zuten galderak egiteko eta kezka adierazteko aukera galdu. Izan ere, Izagirrek bezala, batek baino gehiagok egiaztatu du, bertatik bertara, Pirinioetako glaziarrak desagertzen ari direla. Gaurkotasun beteko gai batez aritu ziren, beraz, punta-puntako aditu batekin.
