Basoak eta Klima Aldaketa

20 urte bete ditu aurten Lurgaia Fundazioak. Iraganari, orainari eta etorkizunari dagokienez, zer azpimarratuko zenukete? Zer alderditan eragingo zenukete? Zein da zuen lan-filosofia?

Gure filosofia, hain zuzen ere, benetako lana da, ez hitzak bakarrik.

Duela 20 urte, gure ingurune naturalaren egoera hobetzeko zerbait egitea zen helburua, eta zientzian eta ekologian oinarritutako jarduera-irizpideak ezarri genituen. Eta lanean hasi ginen. Hasieran, bakarrik, baina, gero eta gehiago, laguntza gehitzen joan zitzaigun, eta, orain, 2.000 lagun baino gehiago ditugu laguntzeko eta jarduteko modu horrekin bat egiteko. Esan gabe doa, 520 bazkide baino gehiago ditugula eta ekonomikoki ere laguntzen dutela.

Fundaziorako, boluntariotza funtsezko oinarria da, ez bakarrik lanari laguntzen diolako, baizik eta haren bidez gure natur ingurunea ezagutarazi eta horren gainean kontzientzia hartzeko lan garrantzitsua lortzen duelako.

Larrialdi klimatikoan bete-betean egonik, zer adierazten dizue COP26 (Glasgow) Basoei eta Lurraren erabilerari buruzko azken adierazpenak? Eta Parisko 2015eko akordioak?

Gauza asko, baina oso gutxi gauzatzen ditu. Ez dugu zalantzarik gailur horien beharraz, baina adierazpenek ekintzaren aurreko urratsa izan behar dute, ez dira ekintza bera, gaur egun nagusi dela dirudien ideia.

Argi dagoena da, ekoizpen- eta kontsumo-eredua aldatzen ez dugun bitartean, helburua beti hazkundean jarrita, ongizatean baino, kontsumo zentzugabearekin, planetako urruneko tokien artean salgaiak eta elikagaiak mugituta, etab. ez du ezertarako balioko hitz egiten dugun guztiak.

Eta uste dugu errua gobernuena eta enpresa handiena dela, baina aldaketa pertsona guztiek dute, bai gobernuek eta enpresek, bai zer eta nola egin erabakitzen dutenek. Erabaki horrek alda dezake mundua eta gobernuak eta ekonomia mugiarazi.

Zuen web orrian sektore pribatua inplikatzearen alderdia aipatzen duzue. Zer azpimarratuko zenukete horretaz? Inplikazio handiagoa lortzen ari zarete ESKren ondorioz? Joera handituz doa?

Bai, alde batetik, enpresen parte-hartzea gero eta handiagoa da, garapen iraunkorreko helburuek edo erantzukizun sozial korporatiboko politikek bultzatuta. Fundazioan lankidetza bakoitza aztertzen da eta irudia garbitzeko asmo argia duten proiektuak saihesten dira eta, laguntzaren bat baztertu behar izan dugun arren, oro har, enpresak jabetzen ari dira eta, natur ingurunea lehengoratzeko proiektuei ekarpenak egiteaz gain, ingurumen-osagaia kontuan hartzen duten ekoizpen-prozesuak ezartzen ari dira.

Eta hemen aurreko galderaren adibide batzuk eman: enpresa askok egiten dute lan gure proiektuan, pertsona baten grinak bultzatuta. Ezagutzen dugun edo boluntarioa zen pertsona batek bere enpresa proiektuan parte hartzera mugiarazi zuen.

Hortik aurrera, boluntario korporatiboen jardunaldietan, sentsibilizazio-lana egiten da naturarekin edo ekologiarekin loturarik izan beharrik ez duten baina, horren bidez, kontzientzia hartzen duten pertsonen artean. Eta guzti honetatik, horietako asko boluntariotzara itzultzen dira berriz.

Baso-hezkuntzan eta sentsibilizazioan eragitearen garrantziari dagokionez, landaketak egiten dituzue lursailetan, gizarte zibilaren laguntzarekin. Nola ikusten duzue ekosistema hori? Auzolanaren berraktibazioaz mintza gaitezke?

Bai, esaten nizun bezala, boluntariotza da gure funtsa eta, hasi ginenetik, etengabe hazi da, ez bakarrik kopuruari dagokionez, baita formari dagokionez ere. Hasieran naturalismoaren eta ekologiaren munduarekin ia erabat lotzen zena, orain, jatorri, adin, genero, testuinguru, pentsaera eta abarren talde heterogeneoa da. Herritarrek parte aktiboa izan behar dutelako uste sendoa dute komunean.

Eta lehen pertsona bakoitzak zentzu batean duen garrantziari buruz hitz egiten bagenuen, hemen dago beste zentzua: pertsonek erdigunetik kentzea erabakitzen dute kolektibitatearen alde. Onura ekonomikorik lortu gabe zuhaitzak landatzen dituenak, eta askotan azken emaitzarik gabe, argi dago guztion onerako lan egiten duela.

Zuen jarduera eremuari erreparatuz, nondik zabiltzate? Proiektu aipagarririk udalerrietan? Konpartitu nahi duzuen nobedaderik?

Batez ere Bizkaian lan egiten dugu, baina baita, gero eta gehiago, Gipuzkoan ere. Eta gero proiektu batzuk ditugu Asturiasen, Kantabrian eta Burgosen.

Proiektu azpimarragarriena, ezbairik gabe, Undabaso basoa da, Ibarrurin, Muxika udalerrian, Urdaibaiko Biosferaren Erreserbaren barruan. Erreserbako harizti misto handiena eta Bizkaiko bigarren handiena berreskuratzen ari gara, ia 160 hektareakoa eta, gainera, hazten ari gara.

Eta nobedaderik aipagarriena Gipuzkoan hazten ari garela da, gero eta proiektu gehiago baititugu bertan eta, batez ere, jendeak gero eta gehiago parte hartzen du bertako basoen alde lan egiten.

Fundazioaren babespean dauden basoak soilik kontserbaziora bideratzen dira. Alde horretatik, zein joera, erronka eta kezka ikusten dituzue? Kontserbazioaren aldeko apustu serioa egiteko garaia da?

Bai, irmo. Eta ez apustu gisa, behar gisa baizik.

Baso gehienak laborantza eta produkziora bideratuta daude, eta zati txiki bat besterik ez dira basoak (eta ez gutxiago). Premiazkoa da batzuen eta besteen arteko oreka bilatzea.

Ondo kontserbatutako basoek ingurumen-onuren zerrenda luzea dute, eta onura horiek ezin dira labore batekin alderatu. Horien artean nabarmentzen da, zientziak frogatu duenez, hobeagoak direla klima-aldaketaren aurka eta, hala ez bada ere, ez al da zilegi gure paisaiaren eta gure natur eta kultura-ondarearen zati bat babestea?

EAEko basoen erradiografiak horien guztien egungo egoera erakusten digu, zer etorkizun hurbil, ez hain urrun eta urrun nahi duzue basoetarako?

Gipuzkoan eta, batez ere, Bizkaian, Araban egoera ez baita hain larria, ia ez dago halako garrantzia duen basorik, masa txiki batzuk baino ez, elkarrekin loturarik ez dutenak. Espezie bakar baten alde egiten duten artadi edo pagadi batzuk, non ez duten baso misto baten biodibertsitate bera.

EAE osoan, ekoizpen-mailan, pinu-laboretik eukaliptora eta Cryptomeria japoniarrera igarotzeko joera nabari da, eta horrek askoz narriadura handiagoa dakar.

Baina gero eta ekimen gehiago ari dira sortzen baso autoktonoak berreskuratzeko, gizarte zibilean eta zenbait udalerritan, eta kontzientzia hartzen eta lehengoratze-proiektuak garatzen ari dira.

Gure basoetarako espero dugun etorkizuna laboreen eta naturaren arteko oreka handiagoa izango duena da. Ezin ditugu lehenengoak izan, baina bigarrenei uko egiten ari gara, ez zaigu komeni. Baso autoktonoko orbanak berreskuratu behar dira; horiek, gainera, handiagoak izan behar dute eta, batez ere, elkarrekin lotuta egon behar dute. Orekak etorkizuna izan behar du.

Pertsonak eta basoak, basoak eta pertsonak. Gauden une honetan eta Elton Trueblood-en esaldia oinarri hartuta: “Pertsona batek zuhaitzak landatzen dituenean jakitun izanda beraien gerizpean sekulan ez dela eseriko, bizitzaren esanahia aurkitzen hasi da”, zer-nolako amaiera emango zeniokete elkarrizketari?

Bada, aurreko galderarekin bat eginez, ez dugu utopia bat lortu nahi, azalera gehiena jatorrizko egoerara itzuli eta baso bihurtuko duena lortu nahi dugu. Baina baso asko eta handiak izatearekin amets egiten dugu. Baso osasuntsuak, gizakia protagonista ez dutenak, baizik eta natura osoa biltzen duena. Eta gai diren biodibertsitate guztia izatea, flora, fauna, onddo eta haien arteko harreman guztiekin. Ikusi dugun bezala, ezinbestekoak dira planetaren osasunerako eta gure espezierako.

Baliteke bizitzaren esanahia zuhaitz bat landatzea ez izatea, baina bizitzaren zentzua naturan dagoela ikusteko gai izan arte, ez gara ezer egiten arituko.